آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی ضبط 1291

آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی؛ امضای هنری این خواننده

ضبط آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی به ما نشان می‌دهد که چگونه هنرمندان آن زمان با امکاناتی محدود، آثاری خلق می‌کردند که هنوز هم شنوندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای پژوهشگران موسیقی، این آثار حکم پنجره‌ای را دارند که از طریق آن می‌توان شیوه‌های اجرایی، نحوه تلفیق شعر با موسیقی، و حتی سلیقه شنیداری علاقمندان و اهالی موسیقی آن دوره را شناخت. به همین دلیل یکی از وظایف اصلی پژوهشگران این حوزه، گردآوری و تحلیل چنین آثار قدیمی است. از زمینه های دیگری که نیازمند حضور متخصصین موسیقی است، پالایش صوتی و بازسازی اصولی صداهای آسیب دیده است. خوشبختانه امروز با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، می‌توان نویزهای اضافی را کاهش داد و وضوح صداهای ضبط شده قدیمی را بهبود بخشید. هرچند هرگز نمی‌توان کیفیت اصلی اجرا را به‌طور کامل بازگرداند ولی همین نسخه‌های بازسازی‌شده هم برای فهم دقیق‌تر موسیقی قدیم ایران ضروری‌ است.

به‌طور کلی اگر بخواهیم جایگاه آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی را در کارنامه هنری این موسیقیدان مشخص کنیم، باید دقت کنیم که او با مدگردی‌های متنوع، فضای بیات اصفهان را گسترش می‌دهد. استاد دماوندی با استفاده از سکوت‌هایی حساب‌شده و کشش‌هایی طولانی بر هجاهای کلیدی، شنونده را به فضایی تأمل‌برانگیز و رویایی می‌برد. این شیوه خوانش، یکی از امضاهای صوتی و تکنیک های منحصربفرد او می باشد.

همچنین کمانچه اسماعیل‌ زاده در پاسخ به هر فراز آوازی، جمله‌هایی مکمل و گاه متضاد ارائه می‌دهد. این دیالوگ بین ساز و آواز باعث می‌شود تا شنونده احساس کند که در حال گوش‌دادن به گفت‌وگویی موسیقایی است. در برخی لحظات حتی می‌توان حس رقابت دوستانه بین دو هنرمند را شنید؛ جایی که خواننده تحریری بلندتر می‌زند و نوازنده با آرشه‌ای پرقدرت پاسخ می‌دهد.

صفحه آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی؛ پلی میان گذشته و آینده موسیقی ایران

ضبط آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی را باید در بستر اجتماعی آن زمان نیز بررسی کرد. ایران در اواخر دوره قاجار به تازگی تجربه انقلاب مشروطه و سلطنت احمدشاه را تجربه می کرد و در پی بازگشت برخی از شرکت های خارجی به بازار ایران که ناشی از برقراری ثباتی تازه بود، مردم کشور در حال آشنایی با مدرنیته و تاثیر پذیری از نتایج انقلاب صنعتی که بود. انقلابی که سال های پیش در غرب رخ داده بود ولی کم کم و به صورت قطره چکانی آثارش در زندگی مردم ایران پدیدار می شد. موسیقی سنتی ایران هم در این میان، بر سر لبه تهدیدات فرهنگی یا فرصت های نوین قرار داشت. تهدید از این جهت که با ظهور فرم‌های موسیقی غربی و سازهای جدید، برخی اصالت‌ها در خطر بود؛ و فرصت از این جهت که فناوری ضبط امکان ماندگاری بیشتر و انتقال راحت آن را به اقشار مختلف فراهم می‌کرد.

در سال 1291 خورشیدی، جناب دماوندی با ضبط چنین آثاری، نه‌ فقط هنر خود را ماندگار کرد بلکه الگوی تازه‌ای برای نسل‌های آتی برجای گذاشت. او نشان داد که می‌توان با حفظ اصالت موسیقی ایرانی، از فناوری‌های نوین هم بهره گرفت و آن را به مخاطبان گسترده‌تری معرفی نمود. این طرز فکر شاید به دلیل سفرهای او به اروپا، پیش ضبط این آثار بود. سفرهایی که همراه با سردار اسعد بختیاری و تعدادی از روشنفکران آن دوره انجام شده بود و چنان بر این هنرمند تاثیر داشت که حتی در تغییر فرم پوشش او نیز می توان، به راحتی آن را مشاهده کرد.

امروز بسیاری از استادان آواز ایرانی، برای آموزش گوشه‌ بیات اصفهان به شاگردان خود از ضبط‌های تاریخی جناب دماوندی و سایر قدما از جمله حسین طاهرزاده، قمرالملوک وزیری، ادیب خوانساری، ابوالحسن اقبال آذر و هنرمندان نامدار دوره های مختلف گذشته از غلامحسین بنان گرفته تا محمدرضا شجریان استفاده می‌کنند. شنیدن این آثار به هنرجویان کمک می‌کند درک بهتری از سبک‌های قدیمی، شیوه بیان، و کیفیت تحریرها داشته باشند و بتوانند با دید بهتری روند تحول آواز را از گذشته تا به امروز تحلیل و بررسی نمایند. آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی درواقع پلی میان گذشته و حال می باشد. چرا که بدون این آثار، بسیاری از ظرایف موسیقایی گذشته برای همیشه از بین می‌رفت. بدین ترتیب، دومین آواز بیات اصفهان جناب دماوندی نه‌تنها یک اثر هنری بلکه یک منبع آموزشی و پژوهشی برای آیندگان است.

صفحه آواز بیات اصفهان 2 جناب دماوندی با همراهی کمانچه میرزا حسین‌خان اسماعیل‌زاده، نمونه‌ای برجسته از تعامل ساز و آواز در موسیقی سنتی و سندی تاریخی از آغاز دوره ضبط صدا در ایران است. هر چند کیفیت صوتی اثر نسبت به برخی ضبط‌های دیگر پایین‌تر است، اما ارزش موسیقایی و پژوهشی آن غیرقابل انکار می‌باشد. این صفحه گرامافون به ما نشان می‌دهد که چگونه هنرمندان ایرانی با امکانات محدود اما با عشق و مهارت فراوان، آثاری آفریدند که امروز هم شنونده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.