نامگذاری خیابان جناب دماوندی
ادای احترام به موسیقیدانی که فرهنگ ایران را جاودانه کرد
در قلب یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران، یعنی دماوند، خیابانی به نام چهره ای تاثیرگذار در تاریخ موسیقی و فرهنگ این سرزمین نامگذاری شد؛ خیابان جناب دماوندی! این اقدام نه فقط یک نامگذاری ساده، بلکه نشانه‌ای از احترام به تاریخ، فرهنگ و مردمانیست که با هنر و نیکوکاریشان، ردپایی سبز از خود برجای گذاشتند.
این خبر در حالی منتشر می‌شود که در سال‌های اخیر، توجه به میراث فرهنگی و هنری ایران و زنده نگه داشتن نام بزرگان در فضای شهری اهمیت دوچندانی یافته است. نام و یاد محمد فلاحی مشهور به جناب دماوندی، از هنرمندان و نیکوکاران برجسته دوره قاجار و پهلوی، امروز و با گذشت بیش از نیم قرن از پرواز او، دوباره در میان مردم زادگاهش زنده می شود.
خیابان جناب دماوندی کجاست؟
چند ماه پس از برگزاری نخستین بزرگداشت رسمی جناب دماوندی در فرهنگسرای ارسباران تهران که در طی آن از کتاب زندگینامه و فیلم مستند جناب دماوندی هم رونمایی شد، شورای شهر دماوند با همکاری اهالی روستای احمدآباد، زادگاه این هنرمند بزرگ، تصمیم گرفت خیابان سرچشمه را که به خانه تاریخی خاندان دماوندی منتهی می‌شود، به نام خیابان جناب دماوندی تغییر دهد. این تصمیم به دنبال درخواست‌های مکرر اهالی احمدآباد و علاقه‌مندان تاریخ موسیقی ایران اتخاذ شد. در این مسیر، هیئت امنای روستای احمدآباد نقش مهمی ایفا کرد و شورای شهر نیز با نظر مثبت، این نامگذاری را تصویب کرد.
خیابان جناب دماوندی که به یکی از محله‌های تاریخی شهر دماوند متصل است، اکنون به نام یکی از فرزندان پرافتخارش، جلوه‌ای تازه به خود گرفته است. اهالی محل بر این باورند که این اقدام، تنها تغییر نام نوشته شده بر روی یک تابلو نیست؛ بلکه نوعی ادای دین به مردیست که هم در عرصه هنر و هم در زمینه کارهای خیر، تلاش کرد تا نام نیکی از خود برجای بگذارد.
محمد فلاحی مشهور به جناب دماوندی که بود؟
برای نسل جوان، شاید نام جناب دماوندی به اندازه نام های شناخته شده موسیقی امروز آشنا نباشد، اما کافی است تا در تاریخ هنر ایران جستجویی کنید تا دریابید که او یکی از ستون های اصلی موسیقی دستگاهی کشور در دوره قاجار و پهلوی به شمار می آمد. او در سال هزار و دویست و پنجاه و یک خورشیدی در روستای احمدآباد دماوند به دنیا آمد. فرزند لشکرنویس سپاه ایران در دوره ناصری و یکی از معلمان مشهور دوره قاجار بود. نام اصلی اش شیخ محمد دماوندی بود که در دوره جوانی و به واسطه صدای خوشی که داشت از سوی ناصرالدین شاه قاجار لقب جناب را دریافت کرد. سفرهای متعددش همراه با سردار اسعد بختیاری به شهرهای مختلف ایران و همچنین اروپا موجب تغییر در نگرش و جهان بینی اش شد. شایان یادآوریست که او نخستین ایرانی بود که در اروپا به اجرای کنسرت پرداخت و از پیشگامان ضبط صفحات گرامافون در کشور بود. وی از نخستین خوانندگانی بود که در ایران به اجرای کنسرت عمومی و به ویژه کنسرت های خیریه پرداخت.
جناب دماوندی فقط یک خواننده و موسیقیدان برجسته نبود، بلکه از فعال‌ترین خیرین منطقه نیز به شمار می‌آمد. او در کنار فعالیت‌های هنری خود، اقدام به ساخت نخستین مدرسه دبستان دماوند کرد و در طول حیاتش با هزینه شخصی، بسیاری از نیازهای اساسی روستا را برطرف ساخت.
کارهای خیرخواهانه جناب دماوندی؛ انسانی که هنرمندانه زیست
آنچه جناب دماوندی را در میان مردم زادگاهش ماندگار کرده، تنها هنر او نبود. او از معدود هنرمندانی بود که همواره دغدغه مردم و رفع مشکلات اجتماعی را داشت. از جمله اقدامات ماندگار او:
- ساخت نخستین مدرسه احمدآباد، که بسیاری از نسل‌های آن منطقه در آن تحصیل کردند.
- ایجاد بهداری و مرکز درمانی کوچک برای رفع مشکلات بهداشتی مردم.
- ساخت حمام عمومی در دورانی که امکانات بهداشتی در روستاها بسیار محدود بود.
- کمک به احداث مسجد و غسالخانه، که هنوز هم به عنوان آثار ماندگار او شناخته می‌شوند.
- کمک به ایجاد جاده اصلی احمدآباد به دماوند، که نقش مهمی در ارتباط روستا با شهر داشت.
- تأمین مالی برای افراد بی‌بضاعت در قالب کمک‌های مستقیم.
این اقدامات باعث شد که حتی نیم‌قرن پس از درگذشت او، مردم همچنان با احترام از او یاد کنند و نسل جوان نیز نامش را از زبان پدران و مادران بشنود.
بزرگداشت‌های جناب دماوندی؛ از فرهنگسرای ارسباران تا دماوند
پیش از نامگذاری اخیر، علاقه‌مندان به تاریخ موسیقی ایران بارها تلاش کردند یاد و نام جناب دماوندی را زنده نگه دارند. از مهم‌ترین این رویدادها می‌توان به دو مراسم شاخص اشاره کرد:
مراسم یادبود در سال ۱۳۸۲
مکان: سالن قدیمی شهرستان دماوند
برگزارکنندگان: گروهی از پژوهشگران موسیقی و علاقه‌مندان فرهنگ دماوند
مهمانان ویژه: استاد احمد ابراهیمی، استاد حسین دهلوی و جمعی از هنرمندان نام‌آشنا
محتوای مراسم: سخنرانی، اجرای موسیقی زنده، نمایش عکس‌های قدیمینخستین بزرگداشت رسمی در فرهنگسرای ارسباران ، سال 1403
برگزارکننده: خانواده جناب دماوندی با همکاری موسسه آوای مهربانی
میهمانان ویژه: استاد مظفر شفیعی، استاد مهدی فلاح، استاد معصومه مهرعلی، استاد مجید درخشانی، آقای علیرضا میرعلی نقی، استاد سیف الله محمدیان و …
محتوای مراسم: نمایش خلاصه ای از مستند جناب دماوندی و رونمایی از کتاب این هنرمند
برگزاری این رویدادها نشان می‌دهد که جامعه هنری و مردم محلی هرگز نام او را فراموش نکرده‌اند.
خیابان جناب دماوندی و اهمیت چنین نامگذاری هایی
نامگذاری معابر شهری به نام شخصیت‌های فرهنگی و تاریخی، علاوه بر حفظ خاطره جمعی، به نسل جوان کشور کمک می‌کند که با هویت نیاکان خود پیوند عمیق تری برقرار کند. وقتی مسافری از تهران یا هر شهر دیگر به دماوند می‌آید و از خیابان جناب دماوندی عبور می‌کند، کنجکاو می‌شود که بداند این شخصیت که بوده و چه کرده است.
در بسیاری از کشورهای جهان، خیابان‌ها به نام هنرمندان، نویسندگان و موسیقیدانان بزرگ نامگذاری می‌شوند. این کار نه تنها ادای احترامی به گذشتگان، بلکه نوعی آموزش غیرمستقیم به شهروندان و گردشگران نیز محسوب می‌شود.
خیابان جناب دماوندی در شهری با پیشینه غنی فرهنگی
دماوند تنها یک شهر تاریخی نیست؛ بلکه یکی از مراکز مهم فرهنگی و هنری ایران در طول تاریخ بوده است. قرار گرفتن این شهر در مسیر جاده ابریشم، وجود روستاهای قدیمی با معماری سنتی، و ارتباط نزدیک آن با تهران باعث شده که هنرمندان بسیاری از این خطه برخیزند.
روستای احمدآباد، زادگاه جناب دماوندی، یکی از همین روستاهاست که هنوز هم آثار تاریخی ارزشمندی در آن دیده می‌شود. خانه‌های قدیمی، قنات‌ها، باغ‌های سرسبز و مردمانی که به اصالت‌های فرهنگی خود پایبند هستند، همه این‌ها نشان می‌دهد که چرا چنین هنرمندی در این محیط پرورش یافته است.
سخنان مسئولان درباره جناب دماوندی
در مراسم سال ۱۳۸۲، آقای مشهدی آقایی، رئیس وقت اداره ارشاد دماوند، گفت:
« جناب دماوندی در سطح مناطق اطرافی که زندگی می کرد و به مناطق بالادست دماوند معروف هستند، کارهای خیر زیادی انجام دادند. از جمله مدرسه ای که در اونجا ساختند و معروف هست به مدرسه جناب. کمک های زیادی رو به مردمان مستمند و بی بضاعت می کردند که در سطح این منطقه مشهور هستند و مردم ایشون رو به نیکوکاری و خوشنامی می شناسند. »
در سال 1403، سرکار خانم طاولی، رئیس وقت آموزش و پرورش شهر دماوند و فیروزکوه، اظهار داشت:
« به عنوان یکی از اولین مدارسی که نه تنها در احمدآباد، بلکه در شهرستان دماوند ساخته شد، یکی مدرسه ای بود که جناب آقای محمد فلاحی (جناب) تاسیس کردند و یکی هم مربوط می شد به مدرسه ای که زنده یاد خلیقی تاسیس کردند. ولی اون چیزی که بیش از همه در ذهن همه مردم و بالاخص مردم احمدآباد و همینطور شهر دماوند آوازه ای داریم، مدرسه ای هستش که با یک نیت صادقانه و خالصانه مرحوم محمد جناب تاسیس کردند، من باب این که دانش آموزان مقطع ابتدایی بیان و نهایت بهره و استفاده رو از این مجموعه ببرند. »
امیدواریم که خیابان جناب دماوندی بی انتها باشد!
امید می‌رود که این اقدام آغازگر موجی از توجه به بزرگان فرهنگی دماوند باشد. در این شهر، هنرمندان، خوشنویسان، شاعران و دانشمندان بسیاری زیسته‌اند که هنوز نامشان بر خیابانی نقش نبسته است. اگر این روند ادامه یابد، دماوند نه تنها به‌عنوان یک مقصد گردشگری طبیعی، بلکه به عنوان شهری با هویت فرهنگی غنی شناخته خواهد شد.
نامگذاری خیابانی در دماوند به نام محمد فلاحی مشهور به جناب دماوندی تنها یک خبر ساده نیست؛ این یک اتفاق فرهنگی، اجتماعی و تاریخی است که پلی میان گذشته و آینده می‌سازد. نام او بر سردر خیابان سرچشمه، یادآور هنرمندی است که با نغمه‌هایش دل‌ها را شاد می کرد و با نیکوکاری‌اش زندگی مردمان را دگرگون ساخت.
امروز، وقتی رهگذری از خیابان جناب دماوندی عبور می‌کند، شاید تنها یک تابلو ببیند، اما پشت این نام، داستانی پر از عشق، هنر و انسانیت نهفته است؛ داستان مردی که فرهنگ ایران را با موسیقی و اخلاقش جاودانه کرد.