بزرگداشت جناب دماوندی

ردیفدان و خواننده برجسته موسیقی دستگاهی ایران در دوران قاجار و پهلوی

بیست و پنجم اسفندماه، راس ساعت 20:30 و در واپسین روزهای زمستان سال 1403 خورشیدی، نخستین مراسم یادبود محمد فلاحی، خواننده و موسیقیدان صاحب سبک و نامدار ایران، مشهور به جناب دماوندی، در تالار اصلی فرهنگسرای ارسباران تهران برگزار شد. این آیین باشکوه که با حضور گسترده اساتید برجسته موسیقی سنتی، پژوهشگران، هنرمندان سینما و تئاتر و علاقمندان به هنر و تاریخ پارسی همراه بود، فرصتی بی‌نظیر برای ارج‌ نهادن به میراث غنی و ماندگار این هنرمند فقید را فراهم آورد. جناب دماوندی، که در طول حیات پربار خود نقش مهمی در رشد و شکوفایی آواز اصیل ایرانی ایفا کرد، به عنوان یکی از ستون‌های مهم و تاثیرگذار موسیقی دستگاهی در دوره قاجار و پهلوی شناخته می‌شود.

رونمایی از فیلم مستند در بزرگداشت جناب دماوندی

در بزرگداشت جناب دماوندی که چهره های نامداری چون مهدی فلاح، معصومه مهرعلی، مظفر شفیعی، مجید درخشانی، حمید باستانی پاریزی و بسیاری از هنرمندان ایرانی حضور داشتند، ابتدا آثاری از هنرمندان حال حاضر موسیقی ایران برای حاضرین پخش شد و سپس مجری برنامه، جناب آقای عباس سجادی با لحن تاثیرگذار خود بزرگداشت جناب دماوندی را آغاز نمود. ایشان با اشاره به نقش خانواده جناب دماوندی نسبت به پاسداشت و ترویج هنر این موسیقیدان که اکنون بیش از نیم قرن از پرواز او می گذرد، جملاتی را در وصف بزرگان تاریخ معاصر موسیقی کشور ایراد نمود.

سپس خلاصه ای از مستند جناب دماوندی، به نویسندگی و کارگردانی کیان فلاحی (نتیجه جناب دماوندی) به نمایش درآمد. این مستند تاریخی که براساس اسناد دست اول خانوادگی، آرشیوهای صوتی و تصویری گسترده و نایاب، ساعت ها مصاحبه با چهره های مهم و اساتید برجسته ای نظیر ایرج خواجه امیری، علی اکبر شکارچی، داریوش طلایی، حمید متبسم، علی جهاندار، معصومه مهرعلی، داریوش پیرنیاکان، مظفر شفیعی، سیف الله محمدیان، مهدی فلاح، حمیدرضا نوربخش، سلمان سالک، محبوبه گلزاری، فرهاد کیاماری، حبیب حسینی، علیرضا میرعلی نقی و بسیاری از افرادی که در دوران حیات جناب دماوندی با او آشنا بوده اند، پس از حدود هفت سال پژوهش، گردآوری و تحلیل اطلاعات در مورد بیوگرافی این هنرمند ساخته شده است.

پس از نمایش نسخه کوتاه فیلم مستند در بزرگداشت جناب دماوندی و استقبال گرم تیم سازنده مستند توسط تماشاگران، نوبت به سخنرانی استاد سلمان سالک، آهنگساز، نوازنده و مدیرعامل آکادمی آوای مهربانی رسید. ایشان به تحلیل دلایل ناشناخته ماندن جناب دماوندی در دفتر موسیقی ایران پرداخت. او از علاقمندی خوانندگان معاصر به شیوه آواز این هنرمند گفت و سپس به این نکته اشاره کرد که تا پیش از ساخت فیلم مستند و انتشار کتاب جناب دماوندی، افراد بسیاری حتی در حوزه تخصصی موسیقی، صدای جناب را با حسین طاهرزاده اشتباه می گرفته اند. 

صحبت های نویسنده و کارگردان فیلم مستند در بزرگداشت جناب دماوندی

در ادامه کیان فلاحی، نتیجه جناب دماوندی که با همکاری خانواده، پژوهشگران و موسیقیدانان بسیاری موفق به ساخت مستند زندگینامه پدرپدربزرگش در قالب مجموعه ای هشت قسمتی شده است، پشت میکروفون حاضر گردید. وی با اشاره به اینکه سرمایه واقعی ما ایرانیان، فرهنگ و ادب غنی پارسی است و نه مخازن نفت و گازمان، به دشواری ها و ناملایمات دوران تولید فیلم پرداخت. او با سخنان کوتاهی از انگیزه‌اش برای به نتیجه رساندن این کار گفت و تأکید کرد که این اثر، ادای دینی به نیاکانش و همچنین تمام هنرمندانیست که سال ها برای اعتلای فرهنگ ایران زمین کوشیده اند. کیان فلاحی به این موضوع اشاره کرد که اگر استاد دماوندی در آن جمع حاضر بود، بدون شک به نقش بانوان در آواز می پرداخت و از امید به آینده سخن می گفت.

در انتها، کیان فلاحی از سخنان پدربزرگش، زنده یاد موسی فلاحی (فرزند جناب دماوندی) یاد کرد و کلامش را با همان شعری که پدربزرگ در آخرین یادبود جناب خوانده بود، به پایان رساند. متن شعر چنین بود:

گمان  مبر  که  تو چون  بگذری  جهان  بگذشت

هزار  شمع  بکشتند  و  انجمن  باقیست …

رونمایی از کتاب جناب دماوندی

یکی از برجسته‌ترین لحظات بزرگداشت جناب دماوندی، رونمایی از کتاب مجموعه آثار جناب دماوندی، نوشته کیان فلاحی بود. این کتاب ارزشمند، که پس از سال‌ها پژوهش و تلاش بی‌وقفه نوشته شده است، نتیجه عشق و اهتمام نتیجه جناب دماوندی، به حفظ میراث هنری و تاریخی خانواده‌اش می باشد. اثری که با تکیه بر اسناد دست اول خانوادگی، آرشیوی از صفحات گرامافون و فایل های صوتی کم نظیر، آلبوم تصاویری نایاب، حیات اجتماعی و فعالیت‌های هنری محمد فلاحی را به تفصیل روایت می‌کند. کتابی که از ماجرای ضبط آثار این ردیفدان موسیقی توسط شرکت گرامافون رکورد در تهران به سال 1291 خورشیدی می گوید و پرده بر می دارد از رازهای زندگی یکصد ساله هنرمندی که به عنوان نخستین خواننده ایرانی در اروپا کنسرت اجرا کرد.

تا پیش از چاپ این کتاب و رونمایی از آن در بزرگداشت جناب دماوندی، حتی یک متن خلاصه یا تصویری قابل استناد از محمد فلاحی در منابع یا مراجع عمومی وجود نداشت. این کتاب از ناگفته های بسیاری پرده برداری می کند. از آوازهای کم نظیر و پر تکنیک این هنرمند، از پیشگامی او در اجرای کنسرت های خیریه در دوره قاجار تا آموزش شاگردانی همچون قمرالملوک وزیری و اقبال السلطان. این مجموعه نه‌ فقط تصویر کاملی از زندگی استاد دماوندی را به تصویر می کشد، بلکه جایگاه این موسیقیدان را در سیر تحول تاریخ ایران روشن می‌سازد.

مراسم بزرگداشت جناب دماوندی که با همت خانواده جناب و موسسه آوای مهربانی برگزار شد، نه‌ تنها فرصتی برای بزرگداشت محمد فلاحی، مشهور به جناب دماوندی بود، بلکه یادآور اهمیت والای پرداختن به زندگی پربار نسل های گذشته ایرانی و بازنگری در شیوه و چگونگی ساخت مستندها و نگارش کتاب های پژوهشی در این زمینه بود. نکته جالب برنامه بزرگداشت جناب دماوندی، حضور جوانان و آینده سازان کشور در کنار پیشکسوتان و نسل قدیم بود. به منظور بزرگداشت یاد خوانندگان موسیقی سنتی معاصر از دوره قاجار تاکنون، فیلم کوتاهی پخش شد. بدون شک جای تک تک آنان، به ویژه خسرو آواز ایران، شادروان استاد محمدرضا شجریان در این مراسم خالی بود. آوازشان ماندگار، یادشان گرامی …

نخستین بزرگداشت جناب دماوندی از نگاه دوربین ها