کیان فلاحی
نتیجه جناب دماوندی
او پژوهشگر، نویسنده و کارگردان مستندی موسیقایی است که روایتگر تاریخ معاصر ایران از پنجره زندگی پدرپدربزرگش، زنده یاد محمد فلاحی مشهور به جناب دماوندی می باشد. در دنیایی که مرز میان علم و هنر گاه با دشواری تعریف می‌شود، افرادی وجود دارند که با نبوغ و تلاش خود این دو جهان را به یکدیگر پیوند می‌زنند. کیان فلاحی یکی از این چهره‌هاست؛ شخصیتی که زندگی‌اش بین اعداد و محاسبات مهندسی از یک سو، و واژه ها و نغمه های هنری از سویی دیگر، شکل گرفته است. او نه فقط یک پژوهشگر و نویسنده، بلکه مستندسازی است که با آثارش توانسته تاریخ و فرهنگ ایران را در چهارچوبی متفاوت زنده کند. این متن بیوگرافی، داستان زندگی و فعالیت های هنری او را بیان می‌کند؛ مسیری که از کودکی و علاقمندی اش به ادبیات آغاز شد، با مهندسی عمران ادامه یافت، و در نهایت به خلق آثاری در دنیای موسیقی و سینما انجامید.
از قصه های دوران کودکی تا سرودن نخستین مجموعه شعر
کیان فلاحی در خانواده‌ای فرهنگی متولد شد؛ خانواده‌ای که آواز ایرانی، شعر و ادبیات فارسی در آن جایگاه ویژه‌ای داشت. موسی فلاحی، پدربزرگ او و پسر جناب دماوندی بود. در خانه یا ماشین پدربزرگش همیشه صدای آواز موسیقی سنتی ایرانی، از آوازهای زنده یاد محمدرضا شجریان تا تار استاد علیزاده و از نغمات زیبای شادروان بنان تا نوازندگی کم نظیر لطفی پخش می شد. بدین ترتیب بود که دوران کودکی اش با زمزمه موسیقی اصیل ایرانی و قصه‌های کهن پارسی گذشت.
او همچنین برای مدتی زیر نظر عمه خود، نیلوفر فلاحی، به آموختن پیانو مشغول بود. کیان نقاشی هم می کرد و داستان های قدیمی را در قالب کتاب های کودکان مثل قصه های خوب برای بچه های خوب، آثار ژول ورن، مجموعه کتاب های جیبی مرتبط با جنگ جهانی دوم و … مطالعه می نمود. برنامه محبوب دوران کودکی اش مدرسه موش ها بود و بسیار به قصه هایی که از رادیو پخش می شد، علاقه داشت. همچنین نوارهای ویدیویی شهر قصه یا داستان شازده کوچولو با صدای احمد شاملو نیز از دیگر روایت های محبوب او در آن سنین به شمار می آمد.
کیان در دوره نوجوانی، شروع به نوشتن شعر و متون ادبی کرد. شعرهای او در ابتدا بازتابی از احساسات شخصی و نگاهی برخواسته از شور جوانی بود. اما به تدریج، دغدغه های اجتماعی نیز در اشعارش نمود یافت و او را به سمت سبکی شخصی هدایت کرد. همین تجربه ها، بعدها الهام بخش نخستین کتاب شعر او شد؛ مجموعه شعری که با عنوان « چهار فصل » در سال 1396 منتشر شد.
تلفیق دیدگاه مهندسی با ادبیات و موسیقی
با وجود علاقه عمیق به ادبیات و هنر، مسیر تحصیلی کیان به سمت رشته‌ای متفاوت رفت. او تحصیلات خود را در شاخه مهندسی عمران آغاز کرد و سپس آن را در مؤسسه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی (IIEES) ادامه داد. در سال ۲۰۱۶، موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد مهندسی زلزله از دپارتمان سازه آن پژوهشگاه شد؛ رشته‌ای که به تحلیل، محاسبه و دقت علمی بالایی نیاز دارد. این انتخاب شاید در نگاه اول با دنیای هنر بی‌ارتباط باشد، اما بعدها مشخص شد که همان مهارت‌های تحلیلی و ساختاری، می توانند در پروژه‌های هنری، نقش کلیدی ایفا کند.
کیان فلاحی بیش از ۱۲ سال در حوزه مهندسی عمران فعالیت کرد و اکنون نیز در زمینه طراحی و مدیریت پروژه‌های مختلف عمرانی و به خصوص بازسازی و مقاومسازی ابنیه تاریخی یا ساختمان های با معماری قدیمی (دوره قاجار و پهلوی) فعالیت دارد. او در این دوران، اصول اجرایی و مدیریتی را آموخت و همواره به این موضوع اشاره دارد که:
« روند ساخت یک اثر هنری، درست مشابه با مراحل طراحی یک سازه مهندسی است؛ اگر فونداسیون درست طراحی و اجرا نشود، در نخستین لرزش یا اعمال بار خارجی، ساختمان فرو خواهد ریخت، هرچند زیبا یا بلندمرتبه باشد! پس بخش تحقیق، تمرین و مطالعات که شالوده هر اثر فرهنگی را تشکیل می دهد، حتی از مرحله اجرا نیز مهم تر می باشد. »
چهارفصل، نخستین آلبوم کیان فلاحی
با وجود مشغله‌های کاری، علاقه به شعر و موسیقی هرگز از زندگی فلاحی حذف نشد. او در خلوت خود به سرودن اشعار کوتاه یا نگارش متون مختلف ادامه داد تا اشعارش کم‌کم پخته تر شوند. حاصل آن سال‌ها، انتشار کتاب مجموعه شعر « چهار فصل » بود؛ مجموعه‌ای از شعرهای عاشقانه و اجتماعی که نگاه شاعرانه وی را در سبک هایی مختلف به جهان پیرامون نشان می‌داد.
انتشار کتاب شعر « چهار فصل » مقدمه‌ای برای ورود جدی تر کیان فلاحی به عرصه موسیقی بود. کیان تصمیم گرفت اشعار خود را با موسیقی تلفیق کند و تجربه‌ای نو خلق نماید. این ایده منجر به تولید « آلبوم چهار فصل » گردید؛ اثری که در آن، دکلمه‌های شاعرانه با ملودی‌هایی گوناگون درهم آمیخته بود. تک آهنگ « چهار فصل » هم با صدای فلاحی و شعری از او، با آهنگسازی ایمان نیک و تنظیم علیرضا عسکران، نخستین قطعه‌ای بود که به‌صورت رسمی منتشر شد و بازتاب مثبتی در فضای موسیقی کشور داشت.
هفت سال پژوهش تخصصی روی زندگینامه و مجموعه آثار جناب دماوندی
اگر بخواهیم نقطه عطف زندگی هنری و پژوهشی کیان فلاحی را معرفی کنیم، بی‌تردید باید به مستند جناب دماوندی اشاره کنیم؛ اثری که حاصل هفت سال پژوهش، جستجو، سفر، گفت‌وگو و عشق به میراث موسیقی ایران است. او که در یک تصادف به مجموعه ای از اسناد قدیمی دست اول خانوادگی برخورد کرد، پس از مطالعه تعدادی از آن مدارک که قدمت برخی شان به اواخر صفویه یا اوایل قاجار می رسید، تصمیم گرفت که زمان بیشتری را برای بررسی اسناد بدست آمده صرف کند. مطالعه و ترجمه اوراق قدیمی در مرحله نخست انجام شد و سپس تکه های پازل کم کم در کنار یکدیگر قرار گرفتند. در میانه مسیر بود که متوجه اهمیت گردآوری معدود آثار ضبط شده توسط جناب در دوران قاجار و پهلوی شد، صفحات گرامافونی که حدود صد سال از تاریخ ضبطشان می گذشت و برخی از آنان در آرشیو خانوادگی نبود.
صفحات سنگی خاصی که بعضی از آنان در همان دوران هم نایاب بودند و خلاصه تصمیم به گردآوری تک تک آنان گرفت. سپس متن آوازهای قدیمی را برای نخستین بار استخراج کرد و با صدای خود اقدام به دکلمه متن اشعار آوازهای خوانده شده توسط پدرپدربزرگش نمود. دو سال زمان برد که تمام آثار جناب دماوندی پالایش صوتی شوند و چون هنوز تکنولوژی هوش مصنوعی وجود نداشت، تمام مراحل به صورت دستی و با آزمون یا خطا انجام شد. پس از گرته برداری از خط و خش این قطعات موسیقی، او اقدام به تهیه آلبوم مجموعه آوازهای جناب دماوندی کرد که برای نخستین بار تمام قطعات آوازی این هنرمند را در خود داشت.
روایتی ماندگار از دل آرشیو خانوادگی
داستان از یک جعبه قدیمی در خانه پدری آغاز شد؛ جعبه‌ای بزرگ که پر بود از عکس‌های رنگ‌پریده، دست‌نوشته‌ها، کتاب های چاپ سنگی و طومارهای قدیمی. این جعبه، کیان را به دنیای ناشناخته‌ای برد؛ زندگی در دوران پر فروغ جد او، یعنی محمد فلاحی، مشهور به جناب دماوندی، خواننده و موسیقیدان برجسته موسیقی ایرانی در دوره قاجار و پهلوی. با گوش دادن تعدادی از آوازهای قدیمی و مطالعه اسناد تاریخی خانوادگی، کیان فلاحی تصمیم گرفت تا زندگی این هنرمند را که بیش از چهل و پنج سال از درگذشت او می گذشت، به تصویر بکشد؛ اما نه صرفاً با روایتی معمولی، بلکه بر اساس اسنادی واقعی، صداهایی فراموش‌شده و گفت‌وگو با اساتید برجسته موسیقی و بزرگان تاریخ، اهالی محل سکونت و اقوام نزدیک جناب دماوندی که هنوز ردپای دوران قدیم را به خاطر داشتند.
پژوهش و نویسندگی مستند جناب دماوندی
تحقیق برای این مستند کار آسانی نبود. اطلاعات بسیار کم، سر نخ ها از بین رفته یا فراموش شده و اسناد بسیار پراکنده بود. بنابراین کیان فلاحی ساعت‌ها وقت صرف جست‌وجو در آرشیوهای خصوصی، دانشگاه ها و کتابخانه های داخل و خارج از ایران، بازیابی صدای آوازها و مصاحبه های صوتی قدیمی که روی نوار ضبط شده بودند یا حتی خرید صفحات قدیمی گرامافون جناب دماوندی، ترمیم عکس‌های کهنه، شناسایی چهره های بی نامی که در تصاویر دیده می شد و شنیدن روایت‌های شفاهی مرتبط با بیوگرافی جناب دماوندی و افراد مرتبط با زندگینامه او کرد.
کیان فلاحی تصمیم گرفت تا با استادان برجسته موسیقی ایران در زمینه ساز و آواز گفت‌وگو کند؛ اساتیدی که برای گفتگو انتخاب شدند، اکثراً از شاگردان بزرگان تاریخ ایران از جمله علی اکبرخان شهنازی، محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی، عبدالله خان دوامی، محمود کریمی، سلیمان امیر قاسمی و بسیاری از چهره های مهم موسیقی معاصر کشور بودند.
تصمیم بر آن بود که با تمام اقشار از جمله نوازندگان، خوانندگان، بانوان، نسل پیشکسوت و نسل جوان، هنرمندانی که خاطراتی مستقیم از جناب دماوندی داشتند و حتی افرادی که با سبک های متفاوتی کار کرده اند، مصاحبه شود. بدین ترتیب او در طی انجام پروژه احیاء آثار جناب دماوندی، موفق شد که با تعداد زیادی از این هنرمندان گفتگو کند و ساعت ها فایل ویدیویی را که روایتگر تاریخ ناملموس موسیقی ایرانست را جمع آوری کرد.
در بخش مصاحبه های مستند جناب دماوندی، کیان فلاحی با استاد حسین خواجه امیری (ایرج)، علی جهاندار، مهدی فلاح، رامبد صدیف، مظفر شفیعی، داریوش طلایی، حمید متبسم، معصومه مهرعلی، داریوش پیرنیاکان، علی اکبر شکارچی، حمیدرضا نوربخش، علیرضا میر علی نقی، سیف الله محمدیان، محبوبه گلزاری، فرهاد کیاماری، حبیب حسینی گفتگو کرد. او همچنین با بستگان نزدیک و نوادگان جناب دماوندی مصاحبه کرد تا حقایقی که به صورت شفاهی منتقل شده بود، برای نخستین بار در مقابل دوربین بازگو شود. تمام گفتگوهای انجام شده در این فیلم به صورت فی البداهه و بدون هماهنگی دقیق قبلی، تنظیم سناریو و ارائه پیشنویس سئوالات به مخاطبین انجام شد و شاید قدرت تاثیرگذاری تمام سکانس های ضبط شده نیز به همین دلیل باشد.
مستند جناب دماوندی، روایتگر تاریخ معاصر ایران
نتیجه سال ها تلاش کیان فلاحی، همراهی خانواده او و تیم متخصص و مشاوران خوش فکری که او را همراهی نمودند، به تولید مستندی با نام جناب دماوندی منتج شد که تاریخ ایران را از دوران ناصری تا پهلوی دوم با فرمی موسیقایی و از دریچه زندگی خواننده نامداری که اکنون کمتر کسی نام او را به خاطر می آورد، بازگو می‌کند. این مستند در سه قالب ساخته شدند:
- نسخه سینمایی کوتاه مستند جناب دماوندی، 90 دقیقه
- نسخه سینمایی بلند مستند جناب دماوندی، 150 دقیقه
- مجموعه مستند سریالی هشت قسمتی جناب دماوندی
شایان یادآوریست که هر سه نسخه در زبان های فارسی، انگلیسی و فرانسوی تولید شدند و حتی نسخه ای برای هموطنان ناشنوا یا کم شنوا نیز ساخته شد. هر فصل این مستند به برهه ای از زندگی جناب دماوندی و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران می پردازد. همراه این مجموعه، کتابی با عنوان زندگینامه و مجموعه آثار جناب دماوندی منتشر شد که شامل زندگینامه کامل، دیسکوگرافی و تحلیل آثار این خواننده و موسیقیدان برجسته دوره قاجار و پهلوی است.
بازتاب رسانه‌ای و نمایش عمومی
مستند جناب دماوندی در واپسین روزهای زمستان سال 1403 و برای نخستین بار در فرهنگسرای ارسباران تهران اکران شد که با استقبال گسترده مخاطبین و کارشناسان رو به رو گردید. رسانه های معتبر ایران، از جمله خبرگزاری تسنیم و عصر ایران، با فلاحی گفت‌وگو کردند و این اثر را « صدایی برخاسته از اعماق تاریخ » نامیدند.
ساخت پلی میان گذشته، حال و آینده؛ فلسفه مستندسازی کیان فلاحی
کیان فلاحی باور دارد که هنر بدون تاریخ، ریشه ندارد. او مأموریت تمام ایرانیان را در این برهه، حفظ و بازآفرینی میراث هنری و فرهنگی غنی این کشور ریشه دار می‌داند. در نگاه او، مستندسازی صرفاً یک روایت تصویری نیست؛ بلکه پلی میان گذشته و حال، ابزاری برای انتقال دیدگاه ها، تجربیات و ارزش‌های نیاکان ما به آیندگان می باشد. او در خصوص ساخت مستند جناب دماوندی چنین می گوید: « من این فیلم را نساختم که روایتگر زندگینامه پدرپدربزرگم باشد. آن را با تمام دشواری ها و مرارت های مسیر، ساختم تا یاد هنرمندان و مفاخر ایران دوباره زنده شود. » او بر این باورست که هر تصویر، هر صدا و هر روایت، بخشی از حافظه جمعی ماست. اگر این حافظه را ثبت نکنیم، بخشی از هویت‌مان را از دست داده ایم.
پس از چاپ کتاب چهارفصل، انتشار آلبوم دکلمه چهار فصل و ضبط سه قطعه پاپ، به نام های چهارفصل، شب رویا و بیا، کیان فلاحی از دنیای هنر فاصله گرفت و دیگر هیچ اثر هنری را تولید نکرد. او پس از تولید فیلم مستند جناب دماوندی، آخرین کتابش را به نام زندگینامه و مجموعه آثار جناب دماوندی که شامل خلاصه ای از بیوگرافی و تمام آوازهای جناب دماوندی بود، با کمک آکادمی آوای مهربانی منتشر کرد. شایان ذکرست که علاقمندی او پس از شنیدن صدای جناب دماوندی به موسیقی اصیل ایرانی دو چندان شد.
دعوت نتیجه جناب دماوندی برای شناخت سروهای سبز سرزمینمان
کیان فلاحی، نتیجه جناب دماوندی هم اکنون در حال برنامه‌ریزی برای قدم های بعدی است. گام هایی که جز با کمک فرهیختگان و مردمان نیک اندیش این سرزمین امکان پذیر نخواهد شد. او امیدوارست که هر یک از بینندگان مستند یا شنوندگان پادکست جناب دماوندی، چنان تحت تاثیر قرار گیرد که به این موضوع مهم بیاندیشد: چند جناب دماوندی در خانواده، محیط کار، جمع دوستان و آشنایان یا حتی همسایگی ما وجود داشته و دارد که آسان از کنار زندگی پربار آنان در هر حوزه ای گذشته ایم؟! آیا وقت اندیشیدن شاخه سار این کهن سرو سبز سرزمینمان به ریشه های محکم و عمیق آن نرسیده است؟! شما هم اگر به تاریخ، موسیقی، هنر و روایت‌های مستند علاقمند هستید، همراهی با آثار کیان فلاحی می‌تواند تجربه‌ای متفاوت برای شما باشد. برای دنبال کردن تازه‌ترین فعالیت‌های او، می توانید از طریق لینکدین و ایمیل با وی در ارتباط باشید:
